Παρουσίαση της Ομότιμης Καθηγήτριας Μαρίας Τσιμίδου με τίτλο: “Επετειακός αναστοχασμός – Reflections upon an anniversary”
Άρθρο στα Χημικά Χρονικά για την παρουσία των γυναικών επιστημόνων στο Τμήμα Χημείας

 

Ιστορική Αναδρομή

Το Τμήμα Χημείας του ΑΠΘ ιδρύθηκε μέσα στην διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής με το Νομοθετικό Διάταγμα 430/1943. Από της ιδρύσεως όμως του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τον Νόμο 3341/1925, προβλεπόταν ότι «Ἡ Σχολὴ τῶν Φυσικῶν καὶ Μαθηματικῶν Ἐπιστημῶν απονέμει πτυχίον Βιομηχανικῆς Χημείας» και για τον λόγο αυτό είχαν δημιουργηθεί με σχετικό Προεδρικό διάταγμα του 1929, Εργαστήρια «Χημείας» και «Γεωργικής Χημείας». Ο γαλλικής παιδείας φαρμακοποιός/χημικός Τρύφων Καραντάσης ήταν ο πρώτος καθηγητής που δίδαξε Χημεία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Το εργαστήριο Γενικής Χημείας της Φυσικομαθηματικής Σχολής σε φωτογραφία του 1937
(Φωτογραφικό αρχείο Αν. Κουκιόγλου)

Στην πορεία και προ της ιδρύσεως του Τμήματος Χημείας, ο Τ. Καραντάσης τριχοτόμησε το Εργαστήριο Γενικής Χημείας και δημιούργησε τα Εργαστήρια Οργανικής, Ανόργανης και Φυσικής Χημείας στα οποία, λίγο πριν από την κήρυξη του πολέμου του 1940, ανέλαβαν καθήκοντα τακτικού καθηγητή οι Γεώργιος Βάρβογλης, Κων/νος Καβασιάδης και Λέανδρος Καπάτος, αντίστοιχα. Η δομή αυτή αποτέλεσε και τη βάση του νεοϊδρυθέντος Τμήματος Χημείας, του οποίου τα χημικά εργαστήρια λειτουργούσαν στο υπόγειο του κτηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής, του μοναδικού τότε κτηρίου του Πανεπιστημίου.

Η αποθήκη γυαλικών στο υπόγειο της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής
(Φωτογραφικό αρχείο Γ. Μανουσάκη)

Αίθουσα εργαστηρίου στο υπόγειο της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής
(Φωτογραφικό αρχείο Γ. Μανουσάκη)

Καθοριστικό σταθμό στην πορεία και εξέλιξη του Τμήματος αποτέλεσε η ανέγερση του παλαιού κτηρίου του Χημείου και για τον σκοπό αυτό έγινε σχετικός έρανος και ζητήθηκε η συνδρομή επιχειρηματιών της πόλης. Το κτήριο θεμελιώθηκε το 1951 και με τη επιχορήγηση της Πολιτείας ολοκληρώθηκε η κατασκευή του και εγκαινιάσθηκε το 1957. Έκτοτε το Τμήμα Χημείας γνώρισε αλματώδη ανάπτυξη. Το επιστημονικό ερευνητικό και διδακτικό προσωπικό αυξήθηκε ραγδαία και τα επιστημονικά αντικείμενα που θεραπεύονταν σταδιακά διευρύνθηκαν ούτως ώστε να καλύπτουν όλους πρακτικά τους τομείς της Χημείας. Πέραν του αρχικού πυρήνα (Οργανική, Ανόργανη και Φυσική Χημεία) δημιουργήθηκαν και νέες Έδρες/Εργαστήρια Αναλυτικής Χημείας, Ανόργανης Χημικής Τεχνολογίας, Οργανικής Χημικής Τεχνολογίας, Χημείας Τροφίμων, Βιοχημείας, Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος και Κβαντικής Χημείας. Αποτέλεσμα της ανάπτυξης αυτής του Τμήματος ήταν η ανάγκη κτηριακής επέκτασης, κάτι που υλοποιήθηκε το 1978 με την κατασκευή του εννεαορόφου κτηρίου του νέου Χημείου.

Το κτίριο Χημείας που εγκαινιάστηκε το 1957

Έναν δεύτερο σημαντικό σταθμό στην πορεία του Τμήματος αλλά και όλων των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας αποτέλεσε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1982. Με τον νόμο 1268/1982, τα Τμήματα απέκτησαν διοικητική οντότητα και αποδυναμώθηκε ο ρόλος του Κοσμήτορα της Σχολής. Καταργήθηκαν οι καθηγητικές Έδρες και θεσμός του Υφηγητή και ιδρύθηκε μια νέα ακαδημαϊκή μονάδα ο Τομέας. Στους Τομείς εντάχθηκαν όλα τα μέλη του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ). Με λίγες έκτοτε αλλαγές, η διοικητική αυτή οργάνωση παραμένει η ίδια. Η σημερινή συγκρότηση του Τμήματος Χημείας του ΑΠΘ περιλαμβάνει τέσσερεις Τομείς στους οποίους έχουν ενταχθεί τα υπάρχοντα Εργαστήρια, ως ακολούθως:

Τομέας Γενικής και Ανόργανης Χημείας, που περιλαμβάνει το Εργαστήριο Ανόργανης Χημείας και το Εργαστήριο Κβαντικής και Υπολογιστικής Χημείας.

Τομέας Οργανικής Χημείας και Βιοχημείας, που περιλαμβάνει το Εργαστήριο Οργανικής Χημείας και το Εργαστήριο Βιοχημείας.

Τομέας Φυσικής, Αναλυτικής και Περιβαλλοντικής Χημείας, που περιλαμβάνει το Εργαστήριο Φυσικής Χημείας, το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, το Εργαστήριο Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος και το Εργαστήριο Χημικής Εκπαίδευσης, Εφαρμογής Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στη Χημεία.

Τομέας Χημικής Τεχνολογίας και Βιομηχανικής Χημείας, που περιλαμβάνει το Εργαστήριο Χημικής και Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας, το Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Πολυμερών και Χρωμάτων και το Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων.

Το Τμήμα Χημείας του ΑΠΘ ατενίζει σήμερα με αισιοδοξία το μέλλον και τις επιστημονικές προκλήσεις που έρχονται. Διαθέτει έμπειρο Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό με υψηλή επιστημονική κατάρτιση, ικανό να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που υπάρχουν και να σταθεί επάξια στο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον.